Katedra Gleboznawstwa została powołana w 1919 roku jako jedna z pierwszych jednostek Wydziału Rolniczo-Leśnego Uniwersytetu Poznańskiego. Pomieszczenia otrzymała w zakupionej wówczas willi przy ul. Mazowieckiej 42, która została wybudowana prawdopodobnie w 1896 roku. Budynek nabyto od niemieckiego właściciela, który po wojnie wyjechał do Niemiec. W roku 1920 Katedra – z inicjatywy prof. Feliksa Terlikowskiego – wzbogaciła się o halę wegetacyjną, która umożliwiała realizację licznych prac dotyczących nawozów mineralnych i ich oddziaływania na rośliny. W latach trzydziestych ubiegłego wieku baza lokalowa powiększyła się o laboratorium chemiczne, które zostało wybudowane w sąsiedztwie wspomnianej hali wegetacyjnej przy ul. Podlaskiej 12/14.
W podstawowym budynku przy ul. Mazowieckiej 42 poza Katedrą Gleboznawstwa, która zajmowała około 70% powierzchni przez wiele lat w pojedynczych pokojach funkcjonowały Katedra Statystyki Matematycznej (od 1963 do 1971) oraz Katedra Gruntoznawstwa i Budownictwa Ziemnego (od 1963 do 1974 roku). We wspomnianych latach Katedrą Statystyki Matematycznej kierowała przez rok Pani doc. dr hab. Regina Elandt (w 1964 roku wyjechała na stałe do Uniwersytetu Północnej Karoliny w Chapal Hill w Stanach Zjednoczonych), a następnie prof. dr hab. Tadeusz Caliński. Natomiast funkcję kierownika Katedry Gruntoznawstwa i Budownictwa Ziemnego sprawował do roku 1974 prof. dr hab. Stanisław Rząsa, a następnie prof. dr hab. Zbigniew Młynarek. Pomimo skromnych lokali rozwój wspomnianych jednostek był bardzo dynamiczny zarówno pod względem kształcenia kadr, jak i rozwoju badań naukowych oraz kontaktów międzynarodowych.
Pierwszym kierownikiem, który od podstaw zorganizował dydaktykę i badania w zakresie gleboznawstwa, chemii rolnej, a ściślej żywienia roślin był prof. dr Feliks K. Terlikowski. W okresie ponad 31 lat wykształcił wielu gleboznawców i chemików rolnych, którzy doszli do stanowisk profesorskich i kierowali wieloma katedrami lub zakładami w uczelniach lub instytutach rolniczych naszego kraju. Profesor F. Terlikowski rozwinął także na szeroką skalę prace badawcze oraz stworzył uznaną, wyróżniającą się i cenioną już w okresie międzywojennym poznańską szkołę gleboznawstwa.
Ukierunkowanie i rozwinięcie badań w znacznej części oryginalnych i koncepcyjnych, a także osiągnięcia, którymi szczycą się pracownicy Katedry Gleboznawstwa, są dziełem prof. F. Terlikowskiego. Zarówno główne kierunki badawcze, jak i najistotniejsze osiągnięcia w tym zakresie zostały przedstawione w specjalnym tomie pt. "Prace wybrane z dziedziny gleboznawstwa, chemii rolnej i nawożenia prof. dr. F.K. Terlikowskiego". Tom pod redakcją prof. M. Kwinichidze i prof. K. Boratyńskiego został wydany przez PWRiL w Warszawie w 1958 roku (570 stron). W opracowaniu tym, poprzedzonym wspomnieniem prof. dr. W. Schramma, pt. "Życie i działalność prof. dr. F. K. Terlikowskiego", przedstawiono sylwetkę profesora Terlikowskiego jako wybitnego naukowca i badacza o głębokiej wiedzy, nieprzeciętnych osiągnięciach w zakresie kształcenia wyjątkowo licznego i cenionego zastępu pracowników nauki, a także jako autora oryginalnych publikacji, które wyróżniają się rzetelną dokumentacją, jasną interpretacją wyników, nowoczesnością podejścia do zagadnień przyrodniczych.
Zasługi prof. F. Terlikowskiego w ukierunkowaniu i rozwoju badań oraz w trwałych
osiągnięciach Katedry Gleboznawstwa są tak duże i zasadnicze, iż wymagają szczególnego potraktowania sylwetki naukowej profesora i jego osiągnięć.
Prof. dr F. Terlikowski (urodzony 13.01.1885 roku w Łowiczu) ukończył studia na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu w Genewie, gdzie specjalizował się w zakresie chemii i mineralogii. W 1909 roku został powołany na stanowisko asystenta chemii analitycznej, a stopień doktora chemii uzyskał w 1910 roku na tym Uniwersytecie. W 1911 roku powrócił do kraju. Objął stanowisko asystenta, a następnie adiunkta w Zakładzie Chemii Rolnej Akademii Rolniczej w Dublanach, gdzie w 1914 roku ukończył również studia rolnicze, a w 1917 roku został profesorem nadzwyczajnym gleboznawstwa.
Pod koniec sierpnia 1919 roku przeniósł się do Poznania, gdzie zorganizował i rozwinął Katedrę Gleboznawstwa Wydziału Rolniczo-Leśnego Uniwersytetu Poznańskiego.
Prof. F. Terlikowski był kierownikiem Katedry Gleboznawstwa w latach 1919-1951. W tym okresie wykształcił liczny zespół pracowników naukowo-dydaktycznych spośród absolwentów rolnictwa, leśnictwa i chemii. Prof. F. Terlikowski już od 1920 roku prowadził dobrze dokumentowane prace badawcze, które w ciągu kilku lat rozwinęły się w trzech kierunkach:
- kartografia gleb w powiązaniu z genezą i klasyfikacją gleb,
- żyzność i produktywność gleb,
- nawożenie - mechanizm działania poszczególnych produktów nawozowych, właściwości różnych form nawozowych w różnych warunkach glebowych.
Kierunek kartograficzno-gleboznawczy był rozwijany na szeroką skalę i dotyczył głównie gleb Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej. Tego rodzaju prace rozpoczęto w połowie lat dwudziestych i prowadzono do końca okresu międzywojennego. Znaczne dotacje państwowe na ten cel umożliwiły zakup trzech samochodów marki "Ford", których karoseria była dostosowana do badań terenowych. Wówczas liczny zespół współpracowników prof. F. Terlikowskiego wykonał mapy glebowe na podkładach map topograficznych, w skali 1:25 000 (tzw. sztabowych), które objęły cały obszar województwa poznańskiego. Sukcesywnie, już od 1927 roku, mapy glebowe w skali 1:100 000 były publikowane w Rocznikach Nauk Rolniczych i Leśnych. Tego rodzaju mapy, w większości barwne, zostały opublikowane kolejno dla następujących powiatów lub arkuszy: Szamotuły, Międzychód, Nowy Tomyśl, Grodzisk, Śrem, Września, Poznań, Krotoszyn, Gostyń, Koźmin, Rawicz, Sobótka, Mikstat, Kępno, Kościan, Koronowo, Bydgoszcz, Gniewkowo i innych. Podczas tego rodzaju badań wyodrębniono szereg regionalnych jednostek glebowych, wyróżniających się genezą, cechami morfologicznymi, produktywnością, wartością użytkową itp. Między innymi wyróżniono gleby: nowotomyskie, krotoszyńskie, inowrocławskie, szamotulskie, wrzesińskie. Zarówno koncepcja oraz metodyka, jak i rozmiar oraz sposób dokumentacji badań kartograficzno-gleboznawczych były nowoczesne, wówczas przodujące. Najistotniejsze rezultaty tych badań zostały później uogólnione w publikacji „Gleby Wielkopolski” (PWRiL, 1937, 12t.).
Drugi kierunek badań - żyzność i produktywność gleb - był rozwijany przede wszystkim przez prof. F. Terlikowskiego, przy nieco mniejszym udziale współpracowników. Publikacje z tego zakresu wyróżniały się koncepcyjnością, inwencją twórczą i trafnością prognozowania myśli gleboznawczej. Na podkreślenie zasługują tu następujące publikacje: „Próchnica a żyzność gleb”, „Roślinność jako czynnik glebotwórczy”, „Moment biologiczny żyzności gleby a teoria Wiliamsa”.
Trzeci kierunek badań - nawożenie, a ściślej żywienie roślin - bazował głównie na wynikach doświadczeń wazonowych. Między innymi analizowano: wpływ azotu, fosforu, potasu i magnezu na wegetację roślin uprawnych, przyswajalność różnych form nawozów mineralnych, warunki przyswajalności i wykorzystania pierwiastków biogennych itp.
Dokumentacja wyżej przedstawionych kierunków badawczych w zasadniczej części znajduje się w cytowanym poprzednio tomie: „Prace wybrane z dziedziny gleboznawstwa, chemii rolnej i nawożenia”.
Cennym osiągnięciem prof. F. Terlikowskiego w okresie międzywojennym było wykształcenie lub promowanie wielu znanych gleboznawców, którzy później byli kierownikami znaczących ośrodków gleboznawstwa lub chemii rolnej. Byli to: prof. dr Kazimierz Boratyński (AR Wrocław - chemia rolna), prof. dr A. Byczkowski (PINGW i IUNG Oddział Bydgoszcz), prof. dr Bolesław Kuryłowicz (SGGW Warszawa - żywienie roślin), prof. dr hab. M. Kwinichidze (AR Poznań - gleboznawstwo), prof. dr Arkadiusz Musierowicz (SGGW Warszawa - gleboznawstwo), prof. dr Jan Tomaszewski (AR Wrocław - gleboznawstwo), prof. dr Tadeusz Włoczewski (SGGW Warszawa - hodowla lasu), prof. dr Jadwiga Marszewska-Ziemięcka (IUNG Puławy - mikrobiologia gleby). W okresie powojennym prace doktorskie pod kierunkiem prof. F. Terlikowskiego wykonali Marian Hoffmann i Brunon Reimann, którzy później kierowali Katedrami: Gleboznawstwa i Nawożenia Roślin na Wydziale Ogrodniczym (prof. dr M. Hoffmann) oraz Gleboznawstwa na Wydziale Rolniczym (prof. dr B. Reimann) Akademii Rolniczej w Poznaniu.
W okresie powojennym, gdy prof. F. Terlikowski powrócił z Puław, gdzie pracował naukowo podczas okupacji niemieckiej, kontynuował prace badawcze z okresu międzywojennego. Zorganizował dydaktykę, a przede wszystkim stworzył warunki naukowego rozwoju dla licznej młodej kadry. Wówczas zostało przyjętych wielu młodych pracowników - absolwentów leśnictwa lub rolnictwa, którzy w większości doszli do stanowisk samodzielnych pracowników nauki, przeważnie profesorskich, kierując najczęściej katedrami gleboznawstwa w Poznaniu lub innych ośrodkach uczelnianych (Saturnin Borowiec, Wojciech Cieśla, Wojciech Dzięciołowski, Alojzy Kowalkowski, S. Kuczaba, Jerzy Marcinek, Zdzisław Margowski, Witold Mucha, Zbigniew Prusinkiewicz, Stanisław Rząsa).
W okresie powojennym prof. F. Terlikowski zorganizował i rozpoczął badania kartograficzno-gleboznawcze w skalach ogólnych (1:300 000, 1:1 000 000) oraz skalach szczegółowych - 1:25 000 (nadleśnictwa powiatowe) i 1:5000 (PGR, spółdzielnie produkcyjno-rolnicze, zakłady doświadczalne itp.). Tego rodzaju badania terenowe gleb były następnie kontynuowane i rozszerzane przez prof. Mikołaja Kwinichidze.
W okresie prawie 32-letniej pracy dydaktycznej i badawczej prof. F. Terlikowski stworzył znaną i cenioną w kraju poznańską szkołę gleboznawstwa. Główne założenia tej szkoły były następujące: badanie właściwości gleb w ich naturalnym lub mało zmienionym działalnością człowieka występowaniu, konfrontacja tego stanu z właściwościami ukształtowanymi pod wpływem zabiegów agrotechnicznych. Na tej podstawie wyróżniano regionalne jednostki glebowe, ukształtowane pod wpływem specyficznych dla określonego regionu układu czynników glebotwórczych, a w konsekwencji także o określonej produktywności, możliwości zagospodarowania i użytkowania. W tego rodzaju badaniach - oprócz właściwości chemicznych – doceniano znaczenie parametrów fizycznych i biologicznych gleby. Publikacje miały sprawdzoną, dobrze opracowaną dokumentację wyników, które były przedyskutowane w gronie kolegów czy współpracowników. Rzetelna dyskusja rozwijała bowiem wg Profesora dociekliwość i koncepcyjność naukową.
Prof. zw. dr F.K. Terlikowski zmarł 22.07.1951 roku w wieku 66 lat, w pełni sił twórczych, podczas kontynuacji wielu tematów badawczych, w których przejawiały się koncepcje oryginalne, śmiałe i twórcze. Kontynuatorem jego dzieła był najbliższy współpracownik - prof. dr hab. M. Kwinichidze, który z licznym zespołem rozwijał idee i koncepcje naukowe prof. F. Terlikowskiego.
Prof. M. Kwinichidze był kierownikiem Katedry Gleboznawstwa w latach 1951-1960. W tym okresie kontynuowano szczegółowe badania gleb leśnych (w skali 1:20 000) na obszarze kilkunastu nadleśnictw wzorcowych lub doświadczalnych, gdzie zdjęcia kartograficzno-gleboznawcze miały stanowić podstawę dla racjonalnego zagospodarowania lasu, zgodnie z właściwościami i zdolnościami produkcyjnymi siedlisk leśnych badanego obszaru. Tego rodzaju badania rozpoczęto w 1947 roku (Nadleśnictwo Szczepankowo) i do końca lat pięćdziesiątych wykonano barwne mapy glebowe Nadleśnictw: Lendyczek, Szczecinek, Wierzchowe (1948), Warcino, Przytocko (1949), Osiek, Sierżno (1950), a następnie: Brynek, Gliśnica, Łopuchowo, Zielonka, Siemianice i kilku mniejszych obiektów leśnych.
Prof. M. Kwinichidze kontynuował i rozwijał badania kartograficzno-gleboznawcze także gleb ornych i łąkowych. Wówczas (w latach pięćdziesiątych) opracowano kilkadziesiąt map glebowych w skali 1:5000 dla PGR, spółdzielni produkcyjnych, rolniczych zakładów czy stacji doświadczalnych itp.
Ważnym osiągnięciem Katedry Gleboznawstwa w okresie 1948-1956 było opracowanie map glebowych do „Mapy gleb Polski” w skali 1:300 000, dla obszaru o powierzchni kilku milionów hektarów (woj. poznańskie, zielonogórskie, część bydgoskiego, łódzkiego, wrocławskiego, szczecińskiego).
W latach pięćdziesiątych Katedra Gleboznawstwa prowadziła kursy szkoleniowe dla
inspektorów Ministerstwa Rolnictwa, dla inspektorów wojewódzkich i kierowników klasyfikacji bonitacyjnej gruntu. Początkowo przygotowanie kadr do rozpoczynającej się wówczas klasyfikacji obejmowało wszystkie województwa - w zakresie teorii i praktyki, następnie tylko szkolenie praktyczne dla całego kraju, a pod koniec lat pięćdziesiątych szkolenie dla województwa poznańskiego i niektórych województw sąsiednich (według dawnego podziału). W okresie kilku lat przygotowano do prowadzenia klasyfikacji bonitacyjnej liczne kadry klasyfikatorów (kilkaset osób).
W 1960 roku prof. M. Kwinichidze przeszedł na emeryturę. Kierownictwo Katedry przejął prof. dr Brunon Reimann, który pełnił tę funkcję do 1976 roku, przy czym w 1970 roku - po zmianach organizacyjnych - Katedra Gleboznawstwa została przemianowana na Zespół Naukowo-Dydaktyczny Gleboznawstwa, w ramach Instytutu Gleboznawstwa i Chemii Rolnej.
W okresie piętnastoletniej kadencji prof. B. Reimanna zakończył się pewien etap wyjątkowo intensywnego rozwoju kadry naukowej, która kontynuowała badania do licznych publikacji, a przede wszystkim do rozpraw doktorskich i habilitacyjnych, rozpoczętych w latach pięćdziesiątych za kadencji prof. M. Kwinichidze. W latach sześćdziesiątych stopień doktora i doktora habilitowanego uzyskali: Z. Prusinkiewicz, W. Mucha, S. Rząsa (doktoraty w drogiej połowie lat pięćdziesiątych), W. Cieśla, J. Marcinek, W. Dzięciołowski, S. Kuczaba, A. Kowalkowski, Z. Margowski (habilitacja w 1972 roku). W tym okresie odbyło się kilka przewodów doktorskich dla osób nie będących pracownikami Katedry.
Podczas kadencji prof. B. Reimanna zaszły również istotne zmiany kadrowe. Wielu dobrze przygotowanych przeważnie samodzielnych pracowników nauki odeszło do innych jednostek uczelnianych lub instytutowych. W latach sześćdziesiątych odeszły następujące osoby:
- doc. dr hab. Z. Prusinkiewicz - do Zakładu Gleboznawstwa UMK w Toruniu,
- doc. dr M. Hoffmann - do Zakładu Gleboznawstwa i Nawożenia (Żywienia Roślin) na Wydziale Ogrodniczym,
- doc. dr hab. W. Mucha - do Zakładu (później Katedry) Gleboznawstwa Leśnego na Wydziale Leśnym,
- doc. dr hab. S. Rząsa - do organizowanego w latach 1963-1964 Oddziału Melioracji Wodnych (przeniesiony służbowo do Zakładu, a następnie Katedry Gruntoznawstwa i Budownictwa Ziemnego); w 1974 roku powrócił do Katedry Gleboznawstwa,
- doc. dr hab. W. Cieśla - do AR-T w Bydgoszczy, celem zorganizowania Zakładu, a następnie Katedry Gleboznawstwa,
- doc. dr hab. A. Kowalkowski - do Zakładu Gleboznawstwa Instytutu Badawczego Leśnictwa w Warszawie (po uprzednim okresowym przeniesieniu na Wydział Ogrodniczy, do Katedry kierowanej przez prof. M. Hoffmanna),
- doc. dr hab. J. Marcinek - na Wydział Melioracji Wodnych, w celu zorganizowania Zakładu Torfoznawstwa, a później Katedry Gleboznawstwa Melioracyjnego.
Wymienieni pracownicy Katedry Gleboznawstwa awansowali później do stanowiska profesora zwyczajnego. Przyczynili się oni do rozwoju Gleboznawstwa w skali naszego kraju, ale dla Katedry ich odejście było niepowetowaną stratą.
W okresie kadencji prof. B. Reimanna zmieniła się koncepcja badań. Wówczas podjęto próbę uchwycenia zmian właściwości chemicznych gleb ornych zachodzących na skutek wieloletniego, intensywnego nawożenia. Rozwinięto badania gleboznawcze dla rolniczego zagospodarowania i wykorzystania gleb objętych projektami melioracji wodnych w Iraku (J. Marcinek, W. Dzięciołowski, S. Drzymała, A. Mocek) i w Tanzanii (W. Dzięciołowski). Rozpoczęto wieloletnie badania stanu i chemizmu wód gruntowych w obszarze małych zlewni zagospodarowanych w intensywny sposób rolniczo (Z. Margowski, A. Bartoszewicz). Tego rodzaju badania są prowadzone do chwili obecnej (poszerzone o chemizm wód małych zbiorników wodnych - śródpolnych). W tym okresie prof. W. Dzięciołowski wraz z dr. A. Mockiem rozwinął i kontynuował badania nawozowe plantacji wikliny (wierzby koszykarskiej) i sumaka, a przede wszystkim prace kartograficzno-gleboznawcze na terenie Słowińskiego Parku Narodowego.
W 1975 roku kierownictwo Katedry, a ściślej - Zespołu Naukowo-Dydaktycznego Gleboznawstwa, później Zakładu Gleboznawstwa (1978-1981) w ramach organizacyjnych Instytutu Gleboznawstwa i Chemii Rolnej i w końcu Katedry Gleboznawstwa (od 1981 roku), przejął doc. dr hab. Z. Margowski. Był to okres (1978-1982) kontynuacji badań i prac z lat poprzednich, realizowanych przez zespół prof. W. Dzięciołowskiego (dyrektora Instytutu), zespół doc. Z. Margowskiego i zespół prof. S.Rząsy.
W latach siedemdziesiątych nastąpił znaczny postęp w badaniach (rozpoczętych już w pierwszej połowie lat pięćdziesiątych) w zakresie fizyki gleby, zwłaszcza metod analizy składu granulometrycznego, struktury i cech mechanicznych gleby. Rozpoczęto także badania degradacji produktywności gleb w rejonach odwadniającego wpływu kopalni odkrywkowych węgla brunatnego w Zagłębiu Konińskim. Zarówno badania metodyczne, jak i badania degradacji produktywności gleb są kontynuowane i nadal rozwijane pod kierunkiem prof. S. Rząsy, a następnie profesorów A.Mocka i W.Owczarzaka.
W 1982 roku kierownictwo Katedry przejął (po śmierci doc. Z. Margowskiego) prof. dr hab. Wojciech Dzięciołowski. W okresie trzyletniej kadencji kierował Katedrą Gleboznawstwa z dużą inwencją badawczą, wiedzą i zaangażowaniem. Podniósł na wysoki poziom dydaktykę, nawiązał liczne kontakty zagraniczne, kontynuował badania gleboznawcze w Słowińskim Parku Narodowym, przygotował zespół do specjalistycznych badań w Iraku, Afryce Północnej itp., rozwinął badania z zakresu ochrony środowiska glebowego i zagospodarowania terenu w rejonach skażonych przez przemysł (huty aluminium, huty miedzi, zakłady petrochemiczne itp.), działalność komunalną itp. Nagła śmierć przerwała realizację tych zamierzeń. Jego działalność naukowa, dydaktyczna i organizacyjna w okresie 36 lat, zwłaszcza w ostatnich 20 latach pracy w Katedrze, była bardzo istotna i inspirująca.
W latach 1985-1994 Katedrą Gleboznawstwa kierował prof. dr hab. S. Rząsa. W tym okresie zasadnicze badania koncentrowały się wokół następującej problematyki (była to kontynuacja badań z lat poprzednich):
- chemizm wód glebowo-gruntowych w obrębie małych zlewni użytkowanych rolniczo i zagospodarowanych (nawożonych) intensywnie, z uwzględnieniem wód drenarskich, małych zbiorników wodnych itp. (A. Bartoszewicz),
- skażenie gleb w rejonach hut miedzi, hut aluminium, płockiej petrochemii itp. oraz możliwości zagospodarowania takich terenów, ograniczenia szkodliwych skutków itp. (A. Mocek, S. Drzymała),
- stan struktury i strukturalność gleb Polski - metodyka badań, interpretacja wyników, ocena itp.; między innymi analizowano stan i właściwości struktury agregatowej w zależności od nawożenia („O”, N, P, K, obornik i kombinacje nawozowe), uprawy (czarny ugór, żyto, lucerna, ziemniaki, jęczmień w monokulturze 37-letniej), okresu wegetacji, czynników klimatycznych, mechanicznej uprawy itp. (S. Rząsa, W. Owczarzak),
- degradacja produktywności gleb w rejonie odwadniającego wpływu kopalni odkrywkowych węgla brunatnego w Zagłębiu Konińskim - istota, rozmiar, rozpoznawanie, ocena itp. (S. Rząsa, W. Owczarzak),
- gleby Wielkopolski - ich geneza, klasyfikacja, właściwości, produktywność, zagospodarowanie itp.; ten podstawowy problem jest rozwiązywany sukcesywnie, od początków istnienia Katedry do chwili obecnej, przez cały zespół pracowników naukowo-dydaktycznych.
Istotnym, trwałym i cennym osiągnięciem ostatnich lat jest dalszy rozwój - rozpoczętych już w latach pięćdziesiątych - badań metodycznych, których rezultatem było opracowanie wielu oryginalnych metod badawczych, pozwalających na kompleksowe, wielostronne analizowanie m.in. struktury gleby, zwłaszcza struktury agregatowej warstwy ornej gleb uprawnych, na analizę i klasyfikacje zagęszczania i zagęszczalności oraz porowatości gleb. Ogółem w Katedrze Gleboznawstwa opracowano 14 oryginalnych metod badawczych oraz jedną modyfikację metody (Mitscherlich, Robinson, Nikołajew). Ten kierunek badań został rozwinięty przez S. Rząsę i W. Owczarzaka. Zdecydowana większość metod była opublikowana w języku angielskim. Stanowią one znaczny postęp w możliwościach badania takich fizycznych właściwości gleb jak: zwięzłość, skład granulometryczny, struktura, zagęszczalność, porowatość, pęcznienie, skurcz, maksymalna higroskopijność, podstawowe cechy mechaniczne gleby itp.
Od 1994– po przejściu prof. dr hab. S. Rząsy na emeryturę – do 2017 roku Katedrą Gleboznawstwa (od 2009 roku zmieniono nazwę na Katedrę Gleboznawstwa i Ochrony Gruntów) kierował prof. dr hab. A. Mocek. W latach 2017 -2020 kierownikiem Katedry był prof. dr hab. Wojciech Owczarzak, natomiast w roku 2020 kierownictwo nad katedrą przejął prof. UPP dr hab. Waldemar Spychalski. Badania naukowe koncentrowały się wokół tematyki, która była realizowana w latach 80-tych i 90-tych ubiegłego stulecia, z położeniem jeszcze większego nacisku na problematykę ochrony gleb przed różnymi przekształceniami geomechanicznymi, hydrologicznymi oraz chemicznymi (metale ciężkie, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, kwaśne deszcze itp.). Pod koniec lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku do jednostki przeszli z Katedry Chemii Rolnej prof. dr hab. Jacek Czekała z dwoma współpracownikami. Przyczyniło się to do rozszerzenia tematyki badawczej o problematykę rolniczego i przyrodniczego wykorzystania osadów ściekowych poprzez ich kompostowanie z różnymi bioodpadami (słoma, trociny, kora, pył tytoniowy, skrawki drewna itp.).
Prace naukowo-badawcze aktualnie realizowane są w Katedrze w ramach badań własnych, statutowych oraz grantów MNiSzW (dawniej KBN) bądź badań umownych. W ostatnich 10 latach pracownicy jednostki przygotowali kilka monografii (podręczników, skryptów itp.), które zostały z uznaniem przyjęte przez środowiska naukowe, a 2. monografie uzyskały nagrody Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministra Ochrony Środowiska. W 2006 roku Katedra uzyskała nowe pomieszczenia przy ul. Szydłowskiej 50 opuszczając tym samym budynki przy ul. Mazowieckiej 42 i Podlaskiej 12/14, w których funkcjonowała blisko 90 lat. Obecnie w Katedrze Gleboznawstwa i Ochrony Gruntów zatrudnionych jest 10 pracowników, z których 7. stanowi kadrę naukowo-dydaktyczną (prof. UPP dr hab. Waldemar Spychalski, prof. UPP dr hab. Monika Jakubus, prof. UPPdr hab. Zbigniew Kaczmarek, dr hab. Piotr Gajewski, dr inż. Bartłomiej Glina, dr Łukasz Mendyk, mgr inż. Tomasz Kaczmarek), a 3. administracyjno-techniczną (mgr inż. Lucyna Danielewicz, mgr inż. Paweł Rybczyński oraz specjalista Zbigniew Giebień).
W ponad 90-letniej historii Katedry kierownictwo sprawowali:
prof. dr hab. F.K. Terlikowski 1919-1951
prof. dr hab. M. Kwinichidze 1951-1960
prof. dr B. Reimann 1960-1976
prof. dr hab. Z. Margowski 1976-1982
prof. dr hab. W. Dzięciołowski 1982-1985
prof. dr hab. S. Rząsa 1985-1994
prof. dr hab. A. Mocek 1994-2017
prof. dr hab. W. Owczarzak 2017-2020
prof. UPP dr hab. W. Spychalski 2020-
W historii Katedry Gleboznawstwa obok dni wspaniałych były również chwile tragiczne: 16 czerwca 1981 roku pomieszczenia przy ul. Mazowieckiej 42 zostały podpalone. Spaleniu uległa wschodnia część budynku - dach, piętro poddaszowe i pierwsze piętro. Pozostała część budynku uległa znacznej dewastacji podczas gaszenia pożaru. Spłonęła całkowicie biblioteka (ponad 3000 pozycji), w której znajdowało się wiele cennych, a nawet unikatowych pozycji z gleboznawstwa i dziedzin pokrewnych. Spłonęła duża liczba dokumentacji z badań kartograficzno-gleboznawczych, rękopisów, opracowań dla praktyki itp.
Trzy dni przed tym wypadkiem została podpalona Katedra Mikrobiologii Rolnej, która
spłonęła niemal całkowicie, a kilka dni później - Katedra Chemii Rolnej, która uległa poważnemu zniszczeniu (większą część uratowano). Zatem w czerwcu 1981 roku spłonęły trzy jednostki tworzące wówczas Instytut Gleboznawstwa i Chemii Rolnej, którym kierował prof. dr hab. Wojciech Dzięciołowski, wybrany wówczas na stanowisko rektora naszej Uczelni w pierwszych wolnych, demokratycznych wyborach. Reakcją na te wybory było podpalenie wszystkich zakładów Instytutu. W wyniku pożaru Katedra Gleboznawstwa poniosła niepowetowane straty, a prace badawcze uległy znacznemu zahamowaniu podczas trwających kilka lat remontów budynku i odtwarzaniu wyposażenia.
W Katedrze Gleboznawstwa wykonano 20 rozpraw habilitacyjnych, 45 rozprawy doktorskie, ponad 720 prac magisterskich.